Centilmenlik Anlaşması Nedir? Centilmenlik Anlaşması Örnekleri

Centilmenlik anlaşması (ya da Gentlemen’s Agreement) genellikle hukuki bağlayıcılığı olmayan, tarafların karşılıklı anlayış ve iyi niyet temelinde yaptıkları gayri resmi anlaşmalardır. Bu tür anlaşmalar çoğu zaman rekabeti sınırlamayan veya resmi bir yasal düzenleme gerektirmeyen anlaşmalardır. Çoğunlukla sektörler arası işbirliklerinde veya devletler arası diplomatik ilişkilerde ortaya çıkarlar.

Centilmenlik anlaşmaları, bir şirketin veya devletin diğer tarafla rekabet etmeme veya belirli bir davranışı sergileme konusunda "sözlü" ya da yazılı olmayan bir taahhütte bulunmasıyla oluşur.

Örnekler:

1. 1920'lerde, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki bazı otomobil üreticileri, Ford ve General Motors dahil olmak üzere, belirli pazar alanlarında doğrudan rekabet etmeme konusunda bir centilmenlik anlaşması yapmışlardır. Örneğin, Ford, otomobillerini orta sınıf pazarında satmaya odaklanmayı kabul ederken, General Motors lüks otomobil segmentine odaklanacaktı. Bu düzenleme, her iki şirketin de doğrudan rekabet olmadan varlık göstermesini sağladı, ancak resmi bir sözleşme bulunmamaktadır.
2. 20. yüzyılın başlarında, Amerika Birleşik Devletleri ve Japonya, Japon işçilerin göçüyle ilgili bir centilmenlik anlaşması yapmışlardır. Japonya, ABD'ye göç edebilecek Japon vatandaşlarının sayısını sınırlamayı kabul ederken, ABD, ülkedeki mevcut Japon göçmenlerine ek kısıtlamalar getirmemeyi vaat etmiştir. Bu anlaşma, resmi bir antlaşma değil, iki ülke arasında diplomatik bir anlayıştı.
3. 20. yüzyılın başlarında, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki büyük lig beyzbol takımları, sıklıkla centilmenlik anlaşması yaparak Afro-Amerikalı oyuncuları imzalayamama konusunda anlaşmışlardır. Bu, resmi bir kural veya yasa değildi, ancak Afro-Amerikalıların büyük lig beyzbolunda on yıllarca yer almamalarını sağlayan sosyal bir uygulamadır. Anlaşma, yazılı bir sözleşme olmadan, takım sahipleri tarafından zımni olarak kabul edilmiştir.
4. 2000'lerin başlarında, Microsoft ve diğer web tarayıcı geliştiricileri, Netscape dahil olmak üzere, web tarayıcı teknolojisinin belirli alanlarında agresif rekabetten kaçınmak konusunda bir centilmenlik anlaşması yapmışlardır. Örneğin, birbirlerinin tarayıcılarının temel işlevlerini zayıflatacak özellikler geliştirmemeyi kabul etmişlerdir. Bu gayri resmi anlaşma, her şirketin kendi güçlü yönlerine odaklanmasına izin verirken, doğrudan birbirlerinin ana teknolojilerine meydan okumamaları sağlanmıştır.
5. 1990'larda, birkaç büyük havayolu şirketi, örneğin American Airlines ve United Airlines, uçuş programları konusunda bir centilmenlik anlaşması yapmışlardır. Ana rotalarda doğrudan rekabeti azaltmak ve her havayolu şirketinin koltuklarını doldurabilmesini sağlamak için aynı saatte uçuş düzenlememeyi kabul etmişlerdir. Resmi bir sözleşme imzalanmamış olsa da, anlaşma tüm taraflar tarafından anlaşılmış ve takip edilmiştir.
6. Hollywood'un ilk dönemlerinde, birkaç büyük film stüdyosu, rakip filmlerde aynı oyuncuları işe almamak için bir centilmenlik anlaşması yapmışlardır. Stüdyolar, birbirlerinin yetenek havuzlarına saygı göstermeyi ve halihazırda rakip bir stüdyo ile sözleşmesi olan oyuncuları işe almamayı kabul etmişlerdir. Bu gayri resmi uygulama, endüstri içinde bir ayrıcalıklılık ve sadakat duygusunun korunmasına yardımcı olmuştur.

Bu örneklerde görüldüğü gibi, centilmenlik anlaşmaları genellikle yazılı olmayan, ama taraflar arasında karşılıklı güvene dayanan ve genelde hukuki bağlayıcılığı olmayan anlaşmalardır. Ancak, bu tür anlaşmalar zamanla rekabeti sınırlayabilir ve belirli sektörlerde veya ilişkilerde haksız avantajlara yol açabilir, bu da bazen hukuki sonuçlar doğurabilir.