En Çok Yapılan Yayın Etiği İhlalleri

Özellikle akademik yazım derslerinin üniversitelerde yetersiz ve niteliksiz olarak veriliyor olmasından dolayı ortaya çıkan bu etik dışı davranışlar akademiye yeni başlayan birisinin yapması durumunda tolere edilirken akademide uzun yıllar görev almış birisi tarafından yapılınca bu durum haliyle belli sorunları ortaya çıkarmaktadır.

Tezinizde veya makalenizde hataya düşmemek ve daha sonrasında bu hatalarınızdan dolayı utanç duymamak için dikkat etmeniz gereken bazı hususlar bulunmaktadır. Bu hususların bazıları var ki gerçekten dikkat edilmemesi durumunda sizin başınızı çokça ağrıtabilir.

Peki dikkat edilmesi gereken yayın etiği ihlalleri nelerdir? Bu yazıda bu etik ihlallerinden bazılarına yer vermek istiyorum. Bundan sonraki yazılarda ise diğer yapılan etik ihlali davranışlarına da yer vermeyi düşünüyorum. Şimdi başlayabiliriz.

1- Uydurma (Fabrikasyon):

Araştırmacıların savundukları veya ortaya koymak istedikleri sonuca uygun olan ve aslında var olmayan deney ve çeşitli araştırma sonuçlarını daha önce yapılmış gibi akademik çalışmalarına eklemelerine denir. Atıf yapılarak verilen bu veriler ve sonuçlar aslında daha öncesinde hiçbir çalışmada yer almamıştır. Klavye başında üretilen bu veriler akademik çalışmalara eklenmesi durumunda büyük bir etik ihlali söz konusu olmaktadır. Bu yüzden bu tür davranışlardan muhakkak uzak durulmalıdır. 

Bu tip bir durumla karşılaşmamak için muhakkak yaptığınız bütün metin içi ve dipnot atıflarının kaynakça kısmınızda da bulunmasına dikkat edin. Çalışma içerisinde geçen bir atıfın kaynakça kısmında bulunmaması halinde uydurma yaptığınız düşünülebilir.

2- Aldatmaca, Çarpıtma ( Falsifikation):

Çalışmanızın sonuçlarının istediğiniz doğrultu da ortaya çıkabilmesi için verilerle oynama yapmaya verilen isimdir. Rakamlarla küçük oynamalar yoluyla umulan sonuca yakın değerlerin elde edilmesi için olumsuz çıkan veri analizlerinin göz ardı edilmesi ve sadece araştırmanızı destekleyen kısımların çalışmanıza eklenmesi durumunda aldatmaca, çarpıtma yapmış olursunuz.

Bu tip bir durumla karşılaşmamak için muhakkak atıf yaptığınız çalışmanın işinize yarayan kısmını değil tamamını çalışmanıza ekleyin ve gerekli açıklamaları yapın. Ayrıca kendi yapmış olduğunuz analizlerin de tamamını manipülasyon yapmadan çalışmanıza ekleyin ve gerekli açıklamaları yapın.

3- Bölerek Yayımlama, Dilimleme ( Salarizasyon):

Sadece Türkiye'de dünya genelinde de sıkça şikayet edilen etik ihlallerinden birisidir. Bu hataya düşen akademisyenlerin büyük bir çoğunluğu ise bu durumun etik ihlali oluşturduğunun farkında değildir.

Salarizasyon kısaca araştırmanın özünü ve bütünlüğünü bozacak şekilde, elde edilen sonuçların birden fazla yayın çıkarabilmek için bölünmesine denilmektedir. Özellikle bir veri setiyle 3-4 yayın birden çıkarmak isteyen akademisyenlerce düşülen bir hatadır.

4- Taraflı Kaynak Seçimi:

Daha önceden yapılmış olan çalışmalardan sadece kendi hipotezlerini destekleyen çalışmaların sonuçlarına atıf yapılması durumudur.

Araştırmacı kendi istediği doğrultuda sonuçlar ortaya koymayan çalışmaları göz ardı eder. Bu duruma taraflı kaynak seçimi denir.

5- Tez Aşırma Halleri:

Tez olarak ortaya konulmuş bir çalışmanın makale olarak yayımlanması durumuna denilmektedir. Tez sahibi kişinin bilgisi olmadan yapılan bu çalışma etik ihlali sebebidir. Tez sahibi kişinin böyle bir akademik çalışmadan muhakkak haberdar olması gerekmektedir.

6- Aşırma, Hırsızlık(Korsanlık) Halleri ( Plagiarism):

Türkiye'de son yıllarda en çok yapılan hataların başında gelmektedir. Özellikle belirli bir ücret karşılığında makalenizi yayımlayan dergilerde çokça görülen bu etik dışı davranış hali kesinlikle kabul edilemeyecek bir durumdur.

Başkalarına ait olan bir bir akademik eserinin tamamının ya da büyük bir kısmının atıf yapılmaksızın, kaynakça kısmında belirtmeksizin akademik çalışmada kullanılması durumudur. Bu durum haliyle intihal programlarında basitçe tespit edilebilmektedir. Ancak Avcı Dergiler tarafından hakem süreçlerinin zayıf tutulması ve hatta intihal programlarının bile kullanılmaması nedeniyle bu etik dışı davranış günden güne artmaktadır.

7- Birden Çok Yayımlama ( Duplikasyon):

Kelime kökeni bakımından duplikasyon iki ve çift anlamlarına gelmektedir. Bu haliyle akademik duplikasyon ise bir çalışmanın birden fazla platformda yayımlanması durumudur. Çoğu genç akademisyen bu durumu masumane olarak görebilmektedir ancak bu durum aslında etik ihlalidir. 

Bir çalışmanın birden çok dergide yayımlanması hatta Türkçe bir çalışmanın farklı dillere çevrilerek farklı dergilerde yayımlanması bile bir duplikasyon örneğidir. Bu yüzden bu tür davranışlardan uzak durmak gerekir.

8- Ücret Karşılığı Yayın Hazırlatmak:

Yine son zamanlarda ve uzun yıllardır Türkiye'de en çok karşılaşılan etik dışı durumlardan birisi de şüphesiz bir yayını ücret karşılığında başka birisine hazırlatma, yazdırma durumudur. Özellikle master ve doktora tezlerinde ortaya çıkan bu durum lisans bitirme tezlerinde ve makalelerde de görülmektedir.

Ortaya çıkması durumunda başınızı çokça ağrıtacak olan bu durum sizi her anlamda zora sokacaktır. Bu gibi bir yola başvurmak yüksek lisans ya da doktorayı hiç bitirememekten emin olun daha iyidir. Lütfen günü kurtarmak maksadıyla yapılan bu tür bir davranıştan uzak durun.

Akademik çalışmalarınızda başarılar ✋