Fordist Üretim Tarzı ve Ford Fabrikalarında Sendikalaşma
Büyük Buhran
Ford Fabrikaları
Fordist Üretim
Fordizm
Frederick Taylor
Henry Ford
Model T
Sendika
Üretim Bandı
Hiç yorum yok
1908 yılında Amerika'da Henry Ford tarafından yeni bir üretim yöntemi ortaya konulmuştur. Bu üretim tarzı daha sonrasında bütün üretim sektörlerine sıçrayacak ve kitlesel üretimin ilk adımlarının atılmasına neden olacaktır. Endüstri çağının mucidi Henry Ford'un ve Ford Fabrikasının bu süreçte yaşadıkları madde madde aşağıda aktarılmıştır.
Bu yazı 20. yy'nin başlarında işçi hareketleri, işçilerin çalışma şartlarının anlaşılması, ilk fabrikaların üretim tarzlarının ortaya konulması, sendikalaşma faaliyetlerin ortay çıkması konuları açısından önemlidir.
20. Yy'nin Başlarında Amerika
- Amerika’da yeni makinalar ve yönetim biçimleri devreye sokuldukça kar marjları da o hızla artmıştır.
- Yürüyen üretim bantları sayesinde kitlesel üretim hızla artmıştır.
- İlk kez otomotiv sayesinde kullanılan montaj hattı milyonlarca insanın günlük yaşamını değiştirmişti.
- 20. Yy’den itibaren kasabanın yerini şehirler almaya başlamıştı.
- Amerika ve Avrupa’da en çok kazanan işçiler ağır sanayide çalışan işçilerdi.
- Buhar çağı yerini elektrik ve makine çağına bırakıyordu.
- İngiltere’de ilk üretilmeye başlayan arabaların yapım süresi birkaç haftayı buluyordu.
- O zamanlarda arabayı yapanlar ile satın alanlar arasında büyük bir ekonomik uçurum bulunuyordu.
Fordist Üretim Tarzının Ortaya Çıkışı
- Henry Ford 1908’de üretimi baştan aşağı değiştirecek bir yöntemle ortaya çıktı. Henry Ford en basit arabayı yapabilmek için işe koyuldu. Taşra için bir araba “At arabasının 20. yy versiyonu”.
- Ford Model T’yi ucuza üretebilmek için üretim yöntemini değiştirmesi gerektiğinin farkındaydı.
- Model T’yi ucuza üretmek için fabrikayı yeniden dizayn ederken verimlilik uzmanı Frederick Taylor’dan etkilenmiştir.
- Taylor yaptığı küçük değişiklikler ile işlerde %300’e varan artışlar sağlıyordu.
- Taylor üretim hattındaki işleri çok küçük parçalara bölüyordu. Ford’un fabrikasında bir tekerlek yapımı toplamda 100 aşamaya bölünmüştü.
- Bu değişikliklere rağmen günde hala sadece 20 otomobil üretilebiliyordu.
- 1913 yılında Ford devrim yaratan yeniliği getirdi. O günlerde arabalar sabit ayaklı tezgahlar üzerinde yapılıyordu. Ford bunu ortadan kaldırdı. Artık işçiler arabaların önüne gelmiyor, araba işçilerin önüne geliyordu.
- İşçiler artık dev bir makinenin parçası haline gelmeye başlamışlardı. Hızı ayarlan ise yönetimdi. Üretim hattı bütün bir fabrikanın ritmini belirliyordu.
- İşçilerin çok az bir kısmı bu yoğun tempoya dayanabiliyordu. İşçilerin büyük bir kısmı birkaç hafta çalışıp işi bırakıyordu.
- Ford işçi devir hızının artması karşısında işçi ücretlerini arttırma kararı aldı. Çünkü yeni sistemde bir arabanın üretim süresi sadece 1.5 saatti. Bu sayede şirket çok hızlı büyüyor ve büyük karlar elde ediyordu.
- Günlük ücretin 5$ seviyesine yükseltilince fabrikaya başvuran işçi sayısı hızla arttı.
- 1920’li yıllara gelindiğinde Detroit insan akınına uğradı. Diğer otomobil fabrikalarının da üretim bandı sistemine geçmesiyle işçiler iyi ücret alıyordu.
- Bu yıllarda Ford Amerika’nın en büyük fabrikasını yaptı. Fabrikanın bir ucundan giren demir, kömür ve plastik diğer tarafından günde 2.500 adet Model T araba olarak dışarıya çıkıyordu. Bu fabrikada 80.000 işçi çalışıyordu.
- Ford fabrikalarında çalışmak isteyen işçilerin akını sonrasında çalışanların %70’lik bir kısmını göçmenler oluşturmaya başlamıştı. Bunun üzerine şirket kendi dil okullarını açmaya başlamıştı.
- Ford çalışma hızı düşmesin diye etnik grupları birbirlerine karşı kullandı. İtalyanları Lehlere, Almanları Yunanlılara, Beyaz Amerikalıyı Siyaha karşı kullandı.
- Ford’un fabrikasında sendikaya kayıt olmak kesinlikle yasaktı. Fabrikanın kendine has güvenlik servisi vardı. Bu servis herhangi bir sendikaya kayıt olanları tespit ediyor ve anında işten kovuyordu.
- Ford’un fabrikasında çalışan işçiler haftalıklarından belli bir kısmını kesinti yaptırarak kendi arabalarına sahip olabiliyorlardı.
- 1924 yılına gelindiğinde Ford’un fabrikasında 10 milyonuncu Model T üretilmişti. Bu araç ülkenin bir ucundan diğer ucuna seyahat ettirilmişti. Böylece reklam yapılıyordu.
- 1920’li yılların ortasına gelindiğinde artık her 5 Amerikalıdan birisinde araba vardı. İngiltere’de bu orana ancak 40 yıl sonra ulaşılabildi.
- 1930’lı yılların başına gelindiğinde Amerika yollarında 29 milyon araba vardı. Bunların yarısını ise Ford marka Model T oluşturuyordu.
- Ford’u taklit eden ilk Avrupa markası Fiat olmuştur. Fiat’ta yürüyen üretim bandı sistemini kurmuştur.
- Ford 1912 yılında İngiltere’de bir fabrika kurdu. Ancak 1929 yılına gelindiğinde İngiltere’de sadece 1 milyon araba vardı. Sebebi ise İngiltere’de işçilere ödenen ücretin çok düşük olmasıydı. İngiltere’de işçilere Amerika’da işçilerin aldığı ücretin 5’te 1’i bir ücret ödeniyordu. En çok kazanan işçiler bisiklet alabilecek kadar zengin oluyorlardı.
Sendikalaşma Faaliyetlerinin Ortaya Çıkışı
- 1929 yılında Büyük Buhran’ın başlaması ile birlikte diğer iş kollarında ki fabrikaların çoğu kapanmaya başladı. Bu dönemde araba fabrikaları ayakta kalabilmeyi başarmıştı. Bunun üzerine diğer iş kollarında işten çıkarılan işçiler araba fabrikalarının önünde iş bulmak için beklemeye başlamışlardı.
- Bu dönemde araba fabrikalarında üretim hatları iyice hızlandı. Artık vardiya süreleri artmaya başlamıştı. Saatlik olarak verilen 1$’lık ücretler 50 Cent civarına çekilmişti. İşçiler bu şartlar altında çalışmak zorundaydılar çünkü istifa etmeleri durumunda iş bulabilecekleri herhangi bir sektör yoktu ve onların yerini doldurmak için kapıda bekleyen bir sürü işçi vardı.
- Bunun üzerine ise fabrikalarda sendikalaşma hareketleri başlamış ve hızlanmıştır. Ancak sendikaların bu kadar büyük bir ekonomik bunalım karşısında işçi haksızlıklarına karşı yapabileceği bir şey bulunmuyordu.
- İşçiler bu ağır şartlar altında daha fazla çalışamayacaklarına kanaat getirdikleri zaman açlık grevine başlamaya karar verdiler. Fabrika önünde yaptıkları eylemler güvenlik güçleri tarafından şiddetli bir şekilde karşılandı. İşçilere tazyikli su ve kurşun sıkılıyordu. Ford fabrikasının önünde 4 gösterici polis tarafından vurularak öldürüldü.
- Başkan Roosevelt’in başa gelmesi ile işçilerin sendika faaliyetleri güçlendi. İşçilere sendika kurma ve toplu sözleşme yapma hakkı verildi.
- 1937 yılında otomobil fabrikaları sendikaları tanımaya başlamıştı. Ford ise hala sendikalara karşı çıkıyordu. İşçilerine karşı eski otoriter yönetimi uygulamaya devam ediyordu.
- 1941 yılına kadar işçi sendikaları hızlı bir şekilde güçlenmeye devam etti. 1941 yılında Ford’un fabrikasında işçiler iş bırakma eylemine başladılar ve grev kararı aldılar.
- Grevden sonra sendika Ford ile resmi bir sözleşme imzaladı. O günden itibaren bütün işçiler sendikaya üye olma hakkı elde etti. İş koşulları ve hattın hızıyla ilgili konularda uzlaşma ile karar verilecekti. Zorluklarla elde edilen Ford sözleşmesi bütün Amerikan endüstrisine örnek oldu.
Hiç yorum yok :
Yorum Gönder